Podstawowe informacje o Tatrach

-> Kraina geograficzna: Tatry (efektowne i zarazem najwyższe pasmo górskie w Karpatach);

-> Położenie: Polska i Słowacja;

-> Ochrona przyrody (tylko teoretyczna): Tatrzański Park Narodowy (TPN) i Tatranský národný park (TANAP) [w praktyce zaś te instytucje użytkują tatrzańską przyrodę i stanowią dla niej bardzo poważne zagrożenie!];

Potężny traktor LKT – postrach tatrzańskiej fauny w TPN (Dolina Olczyska)

-> Powierzchnia: 785 km² (175 km² w Polsce i 610 km² na Słowacji);

-> Długość Głównej Grani Tatr: ok. 75 km, w tym:

• Tatry Zachodnie: 42 km
• Tatry Wysokie: 26 km
• Tatry Bielskie: 7 km

-> Długość poprzecznie ustawionej grani Tatr Bielskich: 15 km;

-> Rzeczywista długość Głównej Grani Tatr (szczegółowe podejście, z uwzględnieniem wszystkich kulminacji na grani, wg przypuszczeń Władysława Cywińskiego): co najmniej  150 km;

-> Długość pasma w linii prostej od krańców zachodnich do wschodnich: ponad 50 km;

-> Szerokość pasma: ok. 20 km.

Tatry widziane z Długiej Hali w Gorcach

-> Podział Tatr:

• Tatry Wysokie [najwyższa część, mocno wypiętrzony grzbiet górski; wyraźny krajobraz polodowcowy – m.in. ostre i efektowne kształty (np. poszarpane granie, potężne strome ściany skalne -> miejscami teren bardzo atrakcyjny dla taternictwa powierzchniowego), obfitość stawów, liczne wodospady, doliny U-kształtne, kotły górskie, lodowczyki (w bardzo zacienionych miejscach); granitoidy; w pełni rozbudowane piętro turni];

• Tatry Zachodnie [łagodniejsze kształty (ale są wyjątki – np. Giewont, Rohacze); rozbudowane piętro hal (w tej części pierwsza połowa sezonu letniego z zielonymi kolorami, później głównie we wrześniu można liczyć na barwne jesienne krajobrazy); rozległe przestrzenie; w zimie możliwe wielkie lawiny; miejscami bardzo silne zjawiska krasowe (przede wszystkim rejon Czerwonych Wierchów i Doliny Kościeliskiej); granitoidy, skały metamorficzne i osadowe, możliwe bardzo ciekawe zachody słońca];

• Tatry Bielskie [najniższe; mniejsze efekty działalności lodowców; efektowne kształty – strome ściany, urwiska ciekawie kontrastujące z łagodnymi, trawiastymi stokami; zjawiska krasowe; skały osadowe].

-> Najwyższy szczyt:

• w całych Tatrach: Gerlach (2655 m n.p.m.);
• na Głównej Grani Tatr: Lodowy Szczyt (2627 m n.p.m.);
• w Tatrach Polskich: Rysy – wierzchołek NW (2499 m n.p.m.);
• w Tatrach Polskich (o MDW > 100 m): Mięguszowiecki Szczyt Wielki (2438 m n.p.m.);
• leżący w całości na terenie Polski: Cubryńska Strażnica (2335 m n.p.m.);
• leżący w całości na terenie Polski (o MDW > 100 m): Kozi Wierch (2291 m n.p.m.);
• w Tatrach Zachodnich: Bystra (2248 m n.p.m.);
• na Głównej Grani Tatr Zachodnich: Banówka (2178 m n.p.m.);
• w polskiej części Tatr Zachodnich: Starorobociański Wierch (2176 m n.p.m.);
• w Tatrach Zachodnich leżący w całości na terenie Polski: Twarda Kopa (2026 m n.p.m.);
• w Tatrach Zachodnich leżący w całości na terenie Polski (o MDW > 100 m): Giewont (1894 m n.p.m.);
• w Tatrach Bielskich: Hawrań (2152 m n.p.m.).

Hawrań widziany z Płaczliwej Skały [Tatry Bielskie]

-> Największa wysokość względna w Tatrach: ok. 1800 m [różnica wysokości między Łomnicą (2634 m n.p.m.) a Tatrzańską Łomnicą];

-> Szczyt z najwyższą tatrzańską ścianą: Mięguszowiecki Szczyt Wielki (2438 m n.p.m.) [ściana zwana „północną”, ale w praktyce ma wystawę NNE – wysokość ok. 920 m]. Niewiele niższa jest północna ściana Małego Kieżmarskiego Szczytu, gdyż posiada ok. 860 m (uwzględniając dolną część pod Kieżmarską Kopą);

Potężny masyw Mięguszowieckich Szczytów widziany znad Morskiego Oka – sierpień 2012

-> Najwybitniejszy szczyt:

• w całych Tatrach (nie licząc Gerlacha): Bystra (2248 m n.p.m.) [MDW: 562 m];
• w Tatrach Wysokich (nie licząc Gerlacha): Łomnica (2634 m n.p.m.) [MDW: 442 m];
• w Tatrach Polskich: Kominiarski Wierch (1829 m n.p.m.) [MDW: 370 m];

* MDW – minimalna deniwelacja względna – miara wybitności szczytów. Z kolei „wybitność” to kryterium, które określa jak bardzo dany szczyt wyróżnia się ze swojego otoczenia. Aby obliczyć MDW, należy ustalić „przełęcz graniczną” (wyszukuje się najbliższe wyższe szczyty i ustala się najniższe obniżenia na grani między analizowanym szczytem a wyższymi obiektami – najwyższa spośród wybranych przełęczy jest tzw. „przełęczą graniczną”). Przyjęto, że tatrzańskie szczyty o MDW > 100 m uznawane są za „wybitne”. 

-> Największa dolina:

• • w całych Tatrach: Dolina Białki (ok. 63,5 km²);
  • w granicach Tatr Zachodnich: Zuberska Dolina (ok. 37 km²);
  • w granicach Tatr Słowackich: Cicha Dolina Liptowska (ok. 52,3 km²);
  • w granicach Tatr Polskich: Dolina Chochołowska (ok. 35,5 km²).

Dolina Chochołowska, w tle Kominiarski Wierch – wrzesień 2012

-> Łączna długość stałych cieków wodnych: ponad 1000 km;

-> Największy wodospad: Wielka Siklawa (między Doliną Roztoki a Dolina Pięciu Stawów Polskich);

-> Najwyższy wodospad: Ciężka Siklawa (ok. 100 m wysokości) [jeszcze wyższe mogą być wodospady okresowe (np. Dymiąca Woda) – pojawiają się zwłaszcza po dużych opadach, a także w okresie topnienia śniegu lub firnu];

-> Największy staw: Morskie Oko (ok. 34,54 ha) [przy czym nie jest to pewne na 100% ze względu na rozbieżności w różnych pomiarach dwóch największych tatrzańskich stawów -> Wielki Staw Polski ma podobną powierzchnię];

-> Dolina z największą powierzchnią wodną: Dolina Pięciu Stawów Polskich (ok. 61 ha);

Dolina Pięciu Stawów Polskich widziana z Gładkiego Wierchu (2065 m n.p.m.) – sierpień 2015

-> Najgłębszy staw: Wielki Staw Polski (79,3 m);

-> Najgłębsza sucha (nie zalana wodą) wklęsła formacja terenu: Litworowy Kocioł (ok. 35-40 m);

-> Najbardziej pojemny staw: Wielki Staw Polski (12 967 000 m³);

-> Najwyżej położony staw: Lodowy Stawek (2189 m n.p.m.)

-> Najwyżej położone stawy okresowe: Batyżowieckie Oka (ok. 2230 m n.p.m.), Teriańska Wanna (ok. 2210 m n.p.m.), Barani Stawek (2207 m n.p.m.);

-> Liczba odkrytych jaskiń w Tatrach Polskich: 843 (łączna długość ponad 134 km) [stan na wrzesień 2018];

-> Liczba odkrytych jaskiń w Tatrach Słowackich: 428 (łączna długość ponad 68 km) [stan na grudzień 2014];

-> Najdłuższa jaskinia (podana długość odkrytych korytarzy, studni i kominów):

• w całych Tatrach: Cień Księżyca (34 085 km)
• w Tatrach Polskich: Jaskinia Wielka Śnieżna (23 753 km)

-> Najgłębsza jaskinia (podana deniwelacja): Jaskinia Wielka Śnieżna (ok. 824 m) [istnieją pewne przypuszczenia, że Jaskinia Wielka Śnieżna może być połączona z sąsiednią Śnieżną Studnią – jeśli zostanie odkryte połączenie, to Jaskinia Wielka Śnieżna powróci na 1 miejsce w Tatrach pod względem długości odkrytych korytarzy (ponad 37 km), a także zyska większą deniwelację (ok. 898 m)]

Szlak na Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem

-> Tatrzańska sieć szlaków turystycznych – ilość dostępnych:

• • szczytów: 92;
  • przełęczy: ponad 122;
  • dolin: 119.

-> Długość tatrzańskiej sieci szlaków turystycznych: ok. 789 km;

-> Długość szlaków turystycznych w granicach TPN: ok. 275 km;

Orla Perć – widok z Małego Koziego Wierchu, w tle ściana Zamarłej Turni – sierpień 2013

-> Najbardziej wymagające szlaki: Grań Rohaczy i Orla Perć;

-> Najbardziej eksponowany szlak turystyczny: Grań Rohaczy;

-> Wycena taternicka najtrudniejszych tatrzańskich szlaków (wg skali WHP): 0+ (łatwo) -> dlatego też opracowałem sobie własną skalę trudności szlaków turystycznych, aby móc je oceniać i porównywać pod tym względem;

-> Najbardziej ekstremalne tatrzańskie drogi wspinaczkowe: Koróna XI- [Jastrzębia Turnia], Opętanie X [Ministrant], Jet Stream X [Jastrzębia Turnia], Dżuma X [Jaroniec], Proszę się wspinać X-/X [Kościelec], Egzorcysta X- [Ministrant], Superka X- [Młynarczyk], Misterium Nieprawości Extension X- [Mnich], Ora et Labora X- [Kościelec], Kamikaze X- [Raptawicka Turnia], Café René X- [Dolina ku Dziurze], Filar Kazalnicy IX+ [Kazalnica], Wędrówka Dusz IX+ [Kazalnica], Variant PP IX+ [Wielka Łomnicka Baszta], Oczy w Obłędzie IX+ [Mnich], Strach zo života a smrti IX+ [Osterwa], Pasieka IX+ [Zamarła Turnia], Mettalica IX/IX+ [Mnich], Wariant R oryg. IX/IX+ [Mnich];

Wschodnia ściana Mnicha – skupisko ekstremalnych dróg taternickich

-> Liczba turystów: ok. 5 milionów/rok [z czego ok. 3 miliony tylko w TPN, ruch turystyczny z największym natężeniem występuje w sierpniu i w lipcu (polską część Tatr odwiedza grubo ponad milion ludzi w 2 miesiące) – w związku z tym nadmierne obciążenie turystyczne w tych miesiącach stanowi poważny problem];

-> Najbardziej zatłoczona dolina: Dolina Rybiego Potoku [prawdopodobnie ok. 15% ruchu turystycznego w całych Tatrach, czyli ok. 0,75 miliona turystów/rok];

Tłum nad Morskim Okiem

-> Najpopularniejszy szczyt: Kasprowy Wierch (1987 m n.p.m.) [ponad 0,5 miliona turystów/rok];

-> Najdłuższe kolejki na szlaku (nie licząc kolejki do kolejki na KW): kopuła szczytowa Giewontu;

-> Miesiąc z największym ruchem turystycznym: sierpień [jednym z głównych powodów są stosunkowo atrakcyjne warunki pogodowe – najbardziej sprzyjające spośród wszystkich miesięcy].

Panorama z okolic Brestowej – sierpień 2010

-> Zmierzone ekstrema termiczne najwyższych partii Tatr (> 2600 m n.p.m.):

• T max > 2600 m n.p.m.: 19,5°C [Łomnica – 1.07.2019];
• T min > 2600 m n.p.m.: -31,6°C [Łomnica – 13.01.1968];

-> Ekstrema termiczne na Kasprowym Wierchu (1991 m n.p.m.):

• T max: 23,4°C [1.07.2019];
• T min: -30,2°C [17.01.1963];

Kasprowy Wierch ze stacją IMGW na samym szczycie

-> Biegun ciepła: nisko n.p.m. położone nasłonecznione stoki [możliwe upały > 30°C];

-> Biegun zimna:

• T min (mrozowisko całoroczne): Litworowy Kocioł [realne spadki temperatury poniżej -40°C, a w skrajnych przypadkach być może nawet poniżej -50°C];
• T min (mrozowisko okresowe – zima): wypłaszczenia, zagłębienia terenu powyżej 2000/2100 m n.p.m. (potencjalny kandydat – Wyżni Wielki Furkotny Staw) [realne spadki temperatury poniżej -50°C];
• T min (mrozowisko okresowe w Polsce): wypłaszczenia, zagłębienia terenu powyżej 1700/1800 m n.p.m. (potencjalny kandydat – Zadni Staw Polski);
• Najniższa T średnia: Gerlach;
• Najniższa T średnia w Polsce: Rysy;

Z uwagi na zjawisko przyziemnej inwersji temperatury powietrza, najbardziej ekstremalne mrozy występują w zastoiskach zimna (im wyżej n.p.m. położone zastoisko, tym silniejsze). Przy czym do inwersji potrzeba pogodnego nieba (czego w Tatrach często brakuje) i cienia (w lecie zjawisko aktywne głównie w nocy, w zimie zaś w zacienionych miejscach potrafi być całodobowe). Stąd też pod względem średniej temperatury najzimniejsze są najwyższe szczyty.

Litworowy Kocioł – biegun zimna Polski

-> Tatry to niewątpliwie bardzo ciekawy zakątek w Europie Środkowej. Krajobraz tych gór ma charakter alpejski, z widocznym wpływem działalności lodowców. Mamy tu do czynienia z dość wysokim pasmem górskim (choć oczywiście do tych najwyższych na świecie się nie umywa), a wrażenie wypiętrzonego masywu dodatkowo podkreśla otoczenie przez spore kotliny (Orawsko-Podhalańska i Liptowsko-Spiska). Wyjątkowość Tatr polega na tym, iż na stosunkowo niewielkim obszarze występuje niezwykłe urozmaicenie terenu (wiele różnorodnych i ciekawych zakątków). Tatry można uznać za miniaturkę wysokich alpejskich pasm górskich, jednakże te góry posiadają swój własny unikalny, wspaniały wygląd, co sprawia, iż jest to wyjątkowa kraina (naprawdę dobra na przygodę). Ale żeby nie było kolorowo – jest pewien poważny mankament w postaci TPN i TANAP, które kpią ze społeczeństwa i robią sobie z Tatr prywatny folwark. Odkąd komunizm opanował Tatry, duch Lenina nie chce ich opuścić i ta piękna kraina gnuśnieje w oparach absurdu…

Okolice Rohacza Ostrego – wrzesień 2011

-> Opis Tatr